Blog

<figure id="figure-zs63f7dvrmhpec36x" class=""><img id="zs63f7dvrmhpec36x" src="https://cdn.durable.co/covers/301fShrRKoKqLz8F1hn52UuhO0kJDjG5AOhiPstdbx4Q0ajmqAw1O6lfedYErmtl.jpg" alt="" title="" class="object-cover bg-gray-100 rounded-lg md:rounded-xl lg:rounded-2xl" style="aspect-ratio: 16/9; object-position: center center;" data-corners="default" data-aspect="16:9" data-caption="" data-positionx="undefined" data-positiony="undefined" data-fullwidth="false" data-mce-src="https://cdn.durable.co/covers/301fShrRKoKqLz8F1hn52UuhO0kJDjG5AOhiPstdbx4Q0ajmqAw1O6lfedYErmtl.jpg" data-mce-style="aspect-ratio: 16/9; object-position: center center;"></figure>Meðfylgjandi er grein sem birtist Morgunblaðinu þann 5. nóvember 2025 og fjallar um mikilvægi þess að efla heilbrigðiseftirlit og heilbrigðisfulltrúa en í áformum stjórnvalda er lagt til að Heilbrigðiseftirlit Sveitarfélaga verði lagt niður.&nbsp;<h2>Hvar værum við án heilbrigðiseftirlits?</h2>Í september sl. kynntu ráðherrar umhverfis-, orku- og loftslagsráðuneytis og atvinnuvegaráðuneytis áform um að leggja niður Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga. Samkvæmt áformunum á að skipta verkefnum heilbrigðiseftirlitsins í þrjá hluta og færa ábyrgð á eftirliti með hollustuháttum og mengunarvörnum til Umhverfis- og orkustofnunar, ábyrgð á eftirliti með matvælum til Matvælastofnunar, en öðrum staðbundnum verkefnum verður fundinn annar staður innan stjórnsýslunnar í samráði við sveitarfélög. Áform þessi eiga að hafa þann tilgang að samræma eftirlit, einfalda og auka skilvirkni (mál nr. S-160/2025 í samráðsgátt).Það að slíta sundur verkefni heilbrigðiseftirlits getur ekki talist vera til bóta, hvorki fyrir fyrirtækin í landinu né almenning, það mun ekki einfalda eða auka skilvirkni. Mörg fyrirtæki munu fá tvo eða jafnvel þrjá eftirlitsaðila í stað þess að fá eitt eftirlit. Leyfiskostnaður og eftirlitsgjöld munu hækka umtalsvert, sem mun bitna mest á minni fyrirtækjum. Ef þau áform stjórnvalda ganga eftir að leggja niður heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga liggur beinast við að starfsheitið heilbrigðisfulltrúi verði lagt niður. Um er að ræða verndað starfsheiti sem aðeins þeir sem hafa fengið sérstakt leyfi til geta haft, að uppfylltum ákveðnum skilyrðum.Það væri synd og skömm að fella niður jafn mikilvæga starfsstétt og&nbsp; heilbrigðisfulltrúar eru. Heilbrigðisfulltrúar sinna eftirliti sem fellur undir löggjöf um matvæli, hollustuhætti og mengunarvarnir og grípa inn í þegar hætta steðjar að. Um er að ræða heildstætt eftirlit með starfsemi þar sem farið er yfir starfsemina út frá mörgum þáttum. Meginmarkmiðið er að tryggja öryggi almennings og um leið vinna með og leiðbeina fyrirtækjum um að fara eftir kröfum sem settar eru í lög og reglur. Störf heilbrigðisfulltrúa eru mikilvægari en flestir átta sig á því þau eru mörg hver falin. Það er ekki auglýst í hvert sinn sem heilbrigðiseftirlitið grípur til aðgerða og kemur í veg fyrir veikindi, slys eða hættur. Fyrirtæki og rekstraraðilar bera alltaf ábyrgð á sinni starfsemi en heilbrigðiseftirlitinu er skylt að grípa inn í þegar hættur eru til staðar og það er gert með því að takmarka starfsemi eða stöðva. Dæmi um aðgerðir heilbrigðiseftirlits er lokun veitingastaðar þar sem matvæli geta verið hættuleg og valdið veikindum hjá fólki. Annað dæmi er leikvallartæki sem er hættulegt börnum og er tekið úr notkun. Mengandi starfsemi sem er stöðvuð þar sem mengunarvarnabúnaður fyrirfinnst ekki og veldur mengun í umhverfinu. Óhrein sundlaug eða heitur pottur sem er óæskilegt fyrir fólk að baða sig í þar sem bakteríur geta fjölgað sér og valdið húðsýkingum. Til þess að fá að starfa sem heilbrigðisfulltrúi þarf m.a. að taka réttindanám, en það tryggir að fagfólk með þekkingu og reynslu gegnir störfum heilbrigðiseftirlits, sem snýr fyrst og fremst að því að tryggja öryggi almennings út frá matvælaöryggi, mengunarvörnum og umhverfisþáttum. Það er hagur okkar allra að fagfólk sinni þessum störfum. Heilbrigðiseftirlit skiptir máli bæði fyrir almenning og fyrirtækin í landinu. Við megum ekki glutra niður þessari mikilvægu grunnstoð í íslensku samfélagi. Verði kröfur og skyldur heilbrigðisfulltrúa lagðar niður getur hver sem er gengið í störfin, jafnvel starfsfólk sem hefur ekki næga fagþekkingu og þá er hætt við að við missum niður gæði í eftirliti og þjónustu við almenning. Starfið krefst sértækrar þekkingar á sviði heilbrigðis- og raunvísinda og þurfa heilbrigðisfulltrúar að hafa víðtæka þekkingu á mörgum mismunandi þáttum. Ef tengingin á milli þessara þátta er rofin er hætta á að þekkingin á samspili þeirra glatist. Yfirvöld ættu að sjá sóma sinn í að styðja við jafn mikilvæga stétt og heilbrigðisfulltrúar eru og efla menntun og endurmenntun. Viðhalda heilbrigðiseftirliti þar sem tekið er á öllum þáttum í eftirlitinu, en vert er að taka&nbsp; sérstaklega fram hversu mikilvægt það er að hafa heildstætt eftirlit sem tekur á öllum þáttum starfseminnar. Eftirlit sem fer yfir starfsemi út frá matvælalögum, hollustuháttalögum og mengunarvarnalögum. Oftar en ekki haldast þessir þættir í hendur og hafa áhrif hver á annan.Rétta leiðin til að samræma heilbrigðiseftirlit á landinu er ekki að leggja heilbrigðiseftirlitið niður og tvístra verkefnunum í sundur og á milli þriggja aðila (Matvælastofnunar, Umhverfis- og orkustofnunar og sveitarfélaga). Besta leiðin til að samræma eftirlit er að efla þjálfun og menntun starfsmanna og auka samtal og samvinnu milli svæða. Með von um að stjórnvöld endurskoði áform sín og efli heilbrigðiseftirlitið í landinu. Fyrir áhugasama er hægt að lesa meira um heilbrigðiseftirlit á www.fhu.is. &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Sesselja María Sveinsdóttir Höfundur er matvælafræðingur, starfandi heilbrigðisfulltrúi hjá Heilbrigðiseftirliti Reykjavíkur og fyrrverandi starfsmaður hjá Matvælastofnun, Umhverfisstofnun og Hollustuvernd ríkisins.&nbsp;Upprunalega birt í Morgunblaðinu þann 5. nóvember 2025

Hvar værum við án heilbrigðiseftirlits?

Málþing um heilbrigðiseftirlit á Íslandi var haldið í Norræna húsinu í gær þann 21. október. FHU stóð að málþinginu í samstarfi við Félag íslenskra náttúrufræðinga og Unga umhverfissinna. Málþingið tókst vel til, en þar komu fram fjórir fyrirlesarar með áhugaverð erindi og voru líflegar umræður í kjölfar þeirra.&nbsp;&nbsp;FHU þakkar öllum þeim sem komu að málþinginu, bæði Félagi íslenskra náttúrufræðinga og Ungum umhverfissinnum fyrir gott samstarf,&nbsp; fyrirlesurum fyrir góð erindi, fundarstjóra og öllum sem mættu á málþingið í Norræna húsinu.&nbsp;<a data-mce-href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s" href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s" target="_blank" rel="noopener">Upptaka af málþinginu má nálgast hér</a>Hvað er heilnæmt umhverfi og hvernig mótar það daglegt líf okkar? Á þessum stutta viðburði var á einfaldan hátt fjallað um hvað heilnæmt umhverfi er og hvernig stjórnvöld tryggja réttindi almennings til heilnæms umhverfis.&nbsp; Eftir kynningar frá sérfræðingum taka við umræður. Meðfylgjandi eru tenglar á erindi:&nbsp; <ul><li><a data-mce-href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=90s" href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=90s" target="_blank" rel="noopener">Stefán Pálsson, sagnfræðingur: „Deig má ekki hnoða með fótunum“ - glefsur úr upphafssögu heilbrigðiseftirlits</a> &nbsp; </li></ul> <ul><li><a data-mce-href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=880s" href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=880s" target="_blank" rel="noopener">Pétur Halldórsson, heilbrigðisfulltrúi: Hvað er heilnæmt umhverfi?</a></li></ul> <ul><li><a data-mce-href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=1087s" href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=1087s" target="_blank" rel="noopener">Snorri Hallgrímsson, varaforseti Ungra umhverfissinna: Rétturinn til að anda ómenguðu lofti</a></li></ul> <ul><li><a data-mce-href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=1761s" href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=1761s" target="_blank" rel="noopener">Kjartan Ólafsson, stjórnarmaður í heilbrigðisnefnd Suðurlands: Ríkisvæðing heilbrigðiseftirlits og hvers vegna?﻿</a></li></ul> <ul><li><a data-mce-href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=2680s" href="https://www.youtube.com/watch?v=aciuCjdam3s&amp;t=2680s" target="_blank" rel="noopener">Umræður og spurningar úr sal﻿</a></li></ul> Fundarstjóri: Kolbrún Halldórsdóttir, formaður BHM. Félag íslenskra náttúrufræðinga, Félag heilbrigðis- og umhverfisfulltrúa og Ungir umhverfissinnar skipulögðu viðburðinn.&nbsp;

Málþing um heilbrigðiseftirlit á Íslandi - upptaka

Kolbrún Georgsdóttir, heilbrigðisfulltrúi í Reykjavík, hefur sent Jóhanni Páli Jóhannssyni, umhverfis-, orku- og loftlagsráðherra, opið bréf þar sem hún lýsir yfir áhyggjum af fyrirhuguðum kerfisbreytingum á heilbrigðiseftirliti sveitarfélaga.Í bréfinu gagnrýnir hún skort á faglegu samráði og varar við að færsla verkefna til ríkisins geti grafið undan lýðheilsu og þjónustu við íbúa. Hún leggur áherslu á mikilvægi staðbundins eftirlits og kallar eftir faglegri úttekt áður en breytingar verða gerðar.Lesa má bréf Kolbrúnar <a data-mce-href="https://www.visir.is/g/20252791625d/opid-bref-til-johanns-pals-johannssonar-umhverfis-orku-og-loftlagsradherra" href="https://www.visir.is/g/20252791625d/opid-bref-til-johanns-pals-johannssonar-umhverfis-orku-og-loftlagsradherra" target="_blank" rel="noopener">hér</a>.&nbsp;

Opið bréf til ráðherra

Málþing um heilbrigðiseftirlit á Íslandi verður haldið í Norræna húsinu þann 21. október 2025 kl. 16:30–17:30. Viðburðurinn ber yfirskriftina „Heilnæmt umhverfi í þágu almennings“ og er skipulagður af Félagi heilbrigðis- og umhverfisfulltrúa í samstarfi við FÍN.Á dagskrá eru áhugaverð erindi sem varpa ljósi á sögu, þróun og mikilvægi heilbrigðiseftirlits á Íslandi:<ul><li style="">Stefán Pálsson, sagnfræðingur: „Deig má ekki hnoða með fótunum“ – glefsur úr upphafssögu heilbrigðiseftirlits</li><li style="">Pétur Halldórsson, heilbrigðisfulltrúi: Hvað er heilnæmt umhverfi?</li><li style="">Snorri Hallgrímsson, varaforseti Ungra umhverfissinna: Rétturinn til að anda ómenguðu lofti</li><li style="">Kjartan Ólafsson, stjórnarmaður í heilbrigðisnefnd Suðurlands: Ríkisvæðing heilbrigðiseftirlits og hvers vegna?</li></ul>Kolbrún Halldórsdóttir, formaður BHM, stýrir fundinum. Húsið opnar kl. 16:00 og verður boðið upp á léttar veitingar og spjall til kl. 18:00.Viðburðinum verður streymt. <a data-mce-href="Facebook.com/events/3305411512930224." href="Facebook.com/events/3305411512930224." target="_blank" rel="noopener">Nánari upplýsingar má sjá á viðburðasíðu á Facebook</a>.&nbsp;<figure id="figure-jfs59rh4o7mgun95ct" class=""><img id="jfs59rh4o7mgun95ct" src="https://cdn.durable.co/blocks/4Oi3fcIMyTQ7Mhtj9XPKvpIavBjXoAb9SZXNq1lvyALr1jaTbIc3oNNOLTRwNcBK.jpg" alt="" title="" class="object-cover bg-gray-100 rounded-lg md:rounded-xl lg:rounded-2xl" style="aspect-ratio: 16/9; object-position: undefined undefined;" data-corners="default" data-aspect="16:9" data-caption="" data-positionx="undefined" data-positiony="undefined" data-fullwidth="false" data-mce-src="https://cdn.durable.co/blocks/4Oi3fcIMyTQ7Mhtj9XPKvpIavBjXoAb9SZXNq1lvyALr1jaTbIc3oNNOLTRwNcBK.jpg" data-mce-style="aspect-ratio: 16/9; object-position: undefined undefined;"></figure>

Málþing um heilnæmt umhverfi í þágu almennings

<figure id="figure-a4i0jltu5mgkppt1z"><img id="a4i0jltu5mgkppt1z" src="https://cdn.durable.co/covers/aM91MULO2AzyCOL8usI1IpHE2DFG8VP6HcjEKC4Z246a12l7awBCWMy56QeasCjK.jpg" alt="" title="" class="object-cover bg-gray-100 rounded-sm md:rounded-md lg:rounded-lg" style="aspect-ratio: 16/9; object-position: undefined undefined;" data-corners="small" data-aspect="16:9" data-caption="" data-positionx="undefined" data-positiony="undefined" data-fullwidth="false" data-mce-src="https://cdn.durable.co/covers/aM91MULO2AzyCOL8usI1IpHE2DFG8VP6HcjEKC4Z246a12l7awBCWMy56QeasCjK.jpg" data-mce-style="aspect-ratio: 16/9; object-position: undefined undefined;"></figure>Vegna áforma stjórnvalda um að leggja niður Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga þá birtist grein um málið eftir heilbrigðisfulltrúa sem birt er undir Skoðun á Vísi í dag:&nbsp;<ul><li><a data-mce-href="https://www.visir.is/g/20252786990d/flaekjustig-i-skjoli-einfoldunar#0" href="https://www.visir.is/g/20252786990d/flaekjustig-i-skjoli-einfoldunar#0" target="_blank" rel="noopener">Flækjustig í skjóli einföldunar eftir Kolbrúnu&nbsp;Georgsdóttir</a></li></ul>Önnur grein um málefni þessu tengdu og komið er inn á í greininni hennar Kolbrúnar birtist einnig undir Skoðun á vísi í júní á þessu ári:&nbsp;<ul><li><a data-mce-href="https://www.visir.is/g/20252740434d/ein-foldun-stjorn-syslu-sem-snerist-upp-i-and-hverfu-sina" href="https://www.visir.is/g/20252740434d/ein-foldun-stjorn-syslu-sem-snerist-upp-i-and-hverfu-sina" target="_blank" rel="noopener">Einföldun stjórnsýslu sem snerist upp í andhverfu sína eftir Pétur Halldórsson</a></li><li><a data-mce-href="https://www.visir.is/g/20252771311d/ekkert-heilbrigdiseftirlit-a-islandi-" href="https://www.visir.is/g/20252771311d/ekkert-heilbrigdiseftirlit-a-islandi-" target="_blank" rel="noopener" data-mce-selected="inline-boundary">Ekkert heilbrigðiseftirlit á Íslandi ? eftir Pétur Halldórsson</a></li></ul>FHU hvetur alla til að kynna sér málið og lesa vel skrifað efni um þetta mikilvæga málefni.&nbsp;

Um áform stjórnvalda - skoðanir heilbrigðisfulltrúa

Close up the  pouring purified fresh drink water from the bottle on table in living room

Félag heilbrigðis- og umhverfisfulltrúa (FHU) varar við áformum Umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra um að <a data-mce-href="https://island.is/samradsgatt/mal/4045" href="https://island.is/samradsgatt/mal/4045" target="_blank" rel="noopener">leggja niður heilbrigðiseftirlit á Íslandi</a>. Það hefur félagið gert með <a data-mce-href="https://samradapi.island.is/api/Documents/b6e6cacc-0f8f-f011-9bcf-005056bcce7e" href="https://samradapi.island.is/api/Documents/b6e6cacc-0f8f-f011-9bcf-005056bcce7e" target="_blank" rel="noopener">umsögn </a>um mál nr. S-160/2025 inn á samráðsgátt.Félagið telur óábyrgt af stjórnvöldum að fara í svo umfangsmiklar breytingar án greiningar á mögulegum áhrifum og án samráðs við fagaðila í stéttinni. FHU undirstrikar mikilvægi þess að vandað sé til verka en miklir hagsmunir eru í húfi, sérstaklega fyrir almenning.Markmið heilbrigðiseftirlits er að búa almenningi heilnæm lífsskilyrði og vernda þau gildi sem felast í heilnæmu og ómenguðu umhverfi, meðal annars með því að efla öryggi matvæla og þjónustustarfsemi og fyrirbyggja mengun í umhverfinu. Þessum verkefnum, sem snúa að því að tryggja almannaheill, er þó stefnt í hættu, og má sem dæmi nefna vatnsvernd sem heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga hafa haft með höndum allt frá árinu 1968. Þá er óvíst hvaða áhrif breytingin hefði á starfsemi sem myndi fá eftirlit tveggja stofnanna í stað einnar, t.d. leikskólar, veitingastaðir og útihátíðir. Ekki er heldur búið að fjalla um afdrif umfangsmeiri umhverfismála sem hafa verið unnin í nánu samstarfi milli heilbrigðiseftirlits og annarra stofnanna sveitarfélaganna, eins og t.d. meðhöndlun skólps.Óvissa ríkir um hvernig tvær aðskildar stofnanir muni samræma forvarnir gegn sjúkdómum og hættulegum efnum sem geta borist annars vegar með matvælum og hins vegar með öðrum hætti eins og t.d. í tengslum við almenningssalerni, fráveitu og efnanotkun.Hvert eiga íbúar að leita þegar upp koma vandamál vegna hávaða, ónæðis, mengunar eða matarsýkinga? Almenningur hefur hingað til getað leitað til einnar stofnunar í sínu héraði, þ.e. heilbrigðiseftirlitsins, en með fyrirhuguðum breytingum yrði í sumum tilfellum óljóst hvort eða til hvaða stofnunar fólk ætti að leita til.FHU telur að þessum og fleiri grundvallarspurningum sé ósvarað í núverandi áformum og hefur félagið því óskað eftir fundi með ráðherra til að ræða sjónarmið sín í von um að útfæra megi farsæla lausn sem samþættir hagsmuni almennings, sjónarmið rekstraraðila og skuldbindingar stjórnvalda.<a data-mce-href="https://samradapi.island.is/api/Documents/b6e6cacc-0f8f-f011-9bcf-005056bcce7e" href="https://samradapi.island.is/api/Documents/b6e6cacc-0f8f-f011-9bcf-005056bcce7e" target="_blank" data-mce-selected="inline-boundary">Umsögn Félags heilbrigðis- og umhverfisfulltrúa um mál nr. S-160/2025.</a>

Greinar og fréttir

Hvar værum við án heilbrigðiseftirlits?

Málþing um heilbrigðiseftirlit á Íslandi - upptaka

Opið bréf til ráðherra

Málþing um heilnæmt umhverfi í þágu almennings

Um áform stjórnvalda - skoðanir heilbrigðisfulltrúa

Hagsmunir almennings eru í húfi