Blog

Meðfylgjandi er grein sem birtist Morgunblaðinu þann 8. desember 2025 og fjallar um áherslur sem sett eru fram í áformunum sem leggja til að Heilbrigðiseftirlit Sveitarfélaga verði lagt niður.&nbsp;<h2>Af hverju á að leggja niður Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga ?</h2>Nú áforma stjórnvöld að leggja niður heilbrigðiseftirlitið í landinu. Stefnt er að því, samkvæmt áformunum, að skipta verkefnum Heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga í að minnsta kosti þrjá hluta. Þau verkefni sem skila inn tekjum verða færð til tveggja ríkisstofnana en önnur verkefni sem skila engum tekjum en eru oftar en ekki erfið mál, verða skilin eftir hjá sveitarfélögunum. Sjá nánar áform nr. S-160/2025 í samráðsgátt. <h3>Áherslur stjórnvalda</h3>Í áformunum sem Jóhann Páll Jóhannsson Umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra og Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra kynntu í september sl. kom fram að þau leggja áherslu á að:1. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Standa vörð um störfin á landsbyggðinni, þau vilja gæta að mannauði og vilja ekki flytja störf á milli landshluta.&nbsp;2. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Eftirlit á landsvísu verður samræmt og þjónusta þannig bætt til muna3. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Útgáfa starfsleyfa verður miðlæg og á vegum ríkisstofnanna (UOS og MAST)&nbsp;4. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Uppfylla kröfur frá ESA<h3>Umfjöllun um áherslur stjórnvalda</h3>1. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Standa vörð um störfin á landsbyggðinni, þau vilja gæta að mannauði og vilja ekki flytja störf á milli landshluta.&nbsp;Heilbrigðisfulltrúar út á landi sem sinna fjölmörgum verkefnum sem falla undir matvæla-, hollustuhátta- og mengunarvarnalög verða annað hvort að vera starfsmenn hjá tveimur stofnunum eða fækka verkefnum og þá þurfa tveir starfsmenn að sinna verkefnum sem einn starfsmaður sinnir í dag. Athygli er vakin á því að stjórnvöld taka mikla áhættu með fyrirhuguðum breytingum. Það er ekkert víst að heilbrigðisfulltrúar sætti sig við umræddar breytingar, sem fjallað er um í áformunum. Við erum fá hér á Íslandi og megum ekki við því að missa gott fólk í lykilstöðum, það tekur langan tíma að þjálfa upp góðan heilbrigðisfulltrúa. Hvernig fer ef fólkið með mestu reynsluna hverfur á braut? Hverjir munu þá sinna eftirlitinu? Hverjir munu halda þekkingunni við? Það tæki langan tíma að byggja upp sömu þekkingu og reynslu, og þegar á reynir gæti það haft alvarlegar afleiðingar. &nbsp;2. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Eftirlit á landsvísu verður samræmt og þjónusta þannig bætt til munaÞjónusta við almenning og fyrirtæki hefur hingað til verið góð. Flestir sem taka á móti heilbrigðisfulltrúum í eftirliti eru þakklát fyrir eftirlitið, nýta sér það sem eftirlitið kemur með athugasemdir um til að betrumbæta sína starfsemi. Þó svo að sama skýrsluformið sé ekki notað um land allt þá er allstaðar unnið eftir sömu reglugerðunum og sömu leiðbeiningunum. Við erum eins misjöfn og við erum mörg, hver hefur sinn hátt á að koma fræðslu og leiðbeiningum áleiðis en allir hafa sömu markmið. Það er sorglegt að fylgjast með því að ráðherrar þessa lands skuli hlaupa til og breyta reglugerðum til að auka vinsældir sínar vegna fárra neikvæðniradda, sem þola illa að þurfa að fara eftir reglum sem settar eru með hagsmuni almennings í huga og allir aðrir lúta. &nbsp;3. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Útgáfa starfsleyfa verður miðlæg og á vegum ríkisstofnanna (UOS og MAST)&nbsp;Með miðlægu kerfi til að afgreiða starfsleyfi verður fjarlægðin meiri á milli þeirra sem afgreiða umsóknir um starfsleyfi og þeirra sem sækja um starfsleyfi. Það mun lengja allt ferlið og þjónustan verður verri fyrir þá sem eru fjær. Sé um að ræða eitt sameiginlegt tölvukerfi til að halda utan um starfsleyfi þannig að þau séu öll nákvæmlega eins í útliti þá er hægt að leysa það án þess að kollvarpa öllu eftirliti. &nbsp;4. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Uppfylla kröfur frá ESAKröfur ESA eru vegna mismunandi skráningu á niðurstöðum úr eftirliti og einnig vegna aðkomu Matvælastofnunar að samræmingu á matvælaeftirliti. Matvælastofnun hefur það hlutverk að hafa yfirumsjón og samræma matvælaeftirlit á landinu en að mati höfundar fær stofnunin falleinkunn fyrir að sinna þessu hlutverki sínu einstaklega illa, það sama á við Umhverfis- og orkustofnun. Hver ástæðan fyrir því er, verða MAST og UOS að svara fyrir. Þegar Hollustuvernd ríkisins (þar á eftir matvælasvið Umhverfisstofnunnar) var starfandi var mun meira samtal milli yfirstofnunarinnar og heilbrigðiseftirlitssvæðanna, en þau eru afskaplega takmörkuð í dag milli MAST, UOS og HES.<h3>Ráðherrar gleyma því mikilvægasta&nbsp;</h3>Það sem er athyglisvert við áformin sem lögð hafa verið fram, er að þar vantar mikilvægasta atriðið af öllum. Það eru markmiðin sem eru leiðarljós heilbrigðiseftirlitsins - að tryggja almannaheill. Hvernig munu fyrirhugaðar breytingar tryggja að markmið þeirra laga sem heilbrigðiseftirlitin vinna eftir, verði uppfyllt? Það kemur hvergi fram að núverandi fyrirkomulag á heilbrigðiseftirliti uppfylli ekki markmið laganna. Það er heldur ekki tilgreint í áformunum að fyrirhugaðar breytingar muni tryggja að markmið laganna náist sem er að búa almenningi heilnæm lífsskilyrði og vernda þau gildi sem felast í heilnæmu og ómenguðu umhverfi, þ.m.t. að tryggja matvælaöryggi og fyrirbyggja mengun í umhverfinu. Þetta er eins köld vatnsgusa í andlit landsmanna.Með von um að stjórnvöld endurskoði áform sín og efli heilbrigðiseftirlitið í landinu. Fyrir áhugasama er hægt að lesa meira um heilbrigðiseftirlit á <a href="http://www.fhu.is" data-mce-href="http://www.fhu.is">www.fhu.is</a>&nbsp;&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;Sesselja María SveinsdóttirHöfundur er matvælafræðingur, starfandi heilbrigðisfulltrúi hjá Heilbrigðiseftirliti Reykjavíkur og fyrrverandi starfsmaður hjá Matvælastofnun, Umhverfisstofnun og Hollustuvernd Ríkisins.&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Upprunalega birt í Morgunblaðinu 8. desember 2025

Af hverju á að leggja niður Heilbrigðiseftirlit Sveitarfélaga ?

Meðfylgjandi er grein sem birtist Morgunblaðinu þann 3. desember 2025 og fjallar um markmiðin sem sett eru fram í áformunum sem leggja til að Heilbrigðiseftirlit Sveitarfélaga verði lagt niður.&nbsp;<h3>Hvert er markmiðið með að leggja niður Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga ?</h3>Fyrir þá sem ekki þekkja til þá kemur fram í áformum Umhverfis- orku- og loftslagsráðuneytisins nr. S-160/2025 að leggja eigi heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga niður og skipta verkefnum þeirra í þrjá hluta og færa undir aðrar stofnanir. Í fyrstu leit út eins og verið væri að fækka eftirlitsaðilum en í raun er verið að fjölga þeim.Hver eru markmið stjórnvalda með þessum áformum ?Þau Jóhann Páll Jóhannsson Umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra og Hanna Katrín Friðriksson atvinnuvegaráðherra kynntu áformin í september sl. og komu eftirfarandi markmið fram:<ol><li>Einföldun á regluverki</li><li>Samræming eftirlits og stjórnsýslu í þágu vaxtar og verðmætasköpunar um allt land.</li></ol>Umfjöllun um markmiðin1. &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;Einföldun á regluverkiÞað verða alltaf sömu reglugerðirnar sem þarf að framfylgja alveg óháð því hvar verkefnin eru vistuð. Ísland er skuldbundið til að taka upp Evrópugerðir almennt og þær eru flestar teknar orðrétt upp. Hvað varðar matvælaeftirlit þá eru örfá séríslensk ákvæði sem gilda hér á landi og breyting á þeim væri engin einföldun. Það er því með öllu óljóst hvað ráðherrar ætla sér að gera til að einfalda þetta regluverk og hvernig. Það eru góðar og gildar ástæður fyrir þeim lögum og reglum sem gilda í dag um þá starfsemi sem fellur undir matvælalög og hollustuhátta- og mengunarvarnarlög. Orðin „einföldun á regluverki“ hljóma vel en segja í raun ekki neitt.2. &nbsp; &nbsp; &nbsp; Samræming eftirlits og stjórnsýslu í þágu vaxtar og verðmætasköpunar um allt land.Þó svo að verkefni yrðu færð milli stjórnsýslustiga og sett undir þrjú embætti þá þarf áfram að samræma eftirlit á öllu landinu. Allt eftirlit er unnið út frá sömu reglunum og leiðbeiningum sem hafa verið gefin út af stjórnvöldum. Það má líka benda á að það er ekki hægt að staðla eftirlit að öllu leyti, fyrirtækin eru eins mismunandi eins og þau eru mörg. Sem dæmi er ekki hægt að setja alla veitingastaði undir einn hatt, þeir eru hver öðrum ólíkir. Í eftirlitinu er farið yfir alla þætti í starfsemi hvers fyrirtækis, það fer því allt eftir því hvað verið er að gera á hverjum stað hvað farið er yfir í eftirliti. Gott dæmi sem mikið hefur verið fjallað um eru kröfur um vaska á veitingastað. Margir eru haldnir þeim misskilningi að það snúist um fjölda vaska þegar málið snýst um tilganginn með notkun vaskanna og snúa kröfurnar um að tryggja matvælaöryggi.Þegar kemur að vexti og verðmætasköpun þá vill hún oft hefjast hjá litlum sprotafyrirtækjum og frumkvöðlum. Það er alveg ljóst að fyrir lítil fyrirtæki verður mjög íþyngjandi og mikill kostnaður sem fylgir því að fá tvo eða jafnvel þrjá eftirlitsaðila til sín í stað einnar eftirlitsheimsóknar frá heilbrigðiseftirliti. Auk þess sem flóknara verður að sækja um leyfi.Nú þegar hefur flækjustig verið aukið fyrir veitingastaði með því að bæta við skráningaskyldu á veitingastaðina sbr. reglugerð nr. 689/2025. Umhverfis- orku- og loftlagsráðuneytið birti af því tilefni frétt um „Fljótlegra og einfaldara að opna veitingastaði með nýrri reglugerð“ sem er hreint ekki málið. Þessi breyting hefur gert allt ferlið flóknara, aukið skriffinnsku þeirra sem afgreiða og fyrirtækin eru í stórkostlegum vandræðum með að sækja um umrædda skráningu. Þessi frábæra „einföldun“ gerir að verkum að veitingastaður þarf nú að sækja um starfsleyfi og skráningu í stað þess að sækja um eitt starfsleyfi. Þarna varð einföldun regluverks að tvöföldun.Hvað er í forgangi ?Áformin eru að leggja til, algjöra umbyltingu á eftirlitskerfi sem varða öryggi almennings í landinu, það eitt og sér er mjög varhugavert. Eins og Jóhann Páll Jóhannsson hefur sagt: „Þetta er stærsta breyting á eftirlitsumhverfi fyrirtækja sem ráðist hefur verið í svo áratugum skiptir“. En það er ekki þar með sagt að breytingin verði góð, né til hagsbóta fyrir almenning. Í raun viðist sem tilgangur eftirlitsins og hagsmunir umhverfis og íbúa gleymist algerlega í þessum áformum.Það er vel þekkt að tilfærslur á ábyrgð eftirlits, niðurskurður og stórtækar breytingar á fyrirkomulagi eftirlits geti haft alvarlegar afleiðingar, sé ekki rétt staðið að málum. Á meðan breytingar standa yfir má gera ráð fyrir að eftirlit muni veikjast. Í framhaldinu kæmi í ljós, þegar á líður, hvaða áhrif breytingarnar á eftirlitinu hafa heilt yfir. Verður einhverstaðar skortur á eftirliti? Verða breytingar á regluverkinu nægilega vel gerðar til að tryggja ábyrgð á öllum þáttum eftirlitsins og úrræði? Verðum við í stakk búin til að takast á við áskoranir? Áskoranir munu koma upp og þá þarf eftirlitið að vera tilbúið. Hugsanlega kemur í ljós að fyrirkomulag eftirlits verður ekki betra, hvað þá? Breytingin yrði að öllum líkindum óafturkræf, það væri ekki hægt að snúa til baka, þá gæti orðið óbætanlegur skaði jafnvel mannskaði vegna matarsýkinga sem dæmi. Hvað er í forgangi hjá stjórnvöldum?Með von um að stjórnvöld endurskoði áform sín og efli heilbrigðiseftirlitið í landinu. Fyrir áhugasama er hægt að lesa meira um heilbrigðiseftirlit á <a href="http://www.fhu.is" data-mce-href="http://www.fhu.is">www.fhu.is</a>&nbsp;&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp;Sesselja María SveinsdóttirHöfundur er matvælafræðingur, starfandi heilbrigðisfulltrúi hjá Heilbrigðiseftirliti Reykjavíkur og fyrrverandi starfsmaður hjá Matvælastofnun, Umhverfisstofnun og Hollustuvernd Ríkisins.&nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; &nbsp; Upprunalega birt í Morgunblaðinu 3. desember 2025

Hvert er markmiðið með að leggja niður Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaga ?

Félag heilbrigðisfulltrúa hefur skilað inn umsögn um áform atvinnuvegaráðherra um breytingar á lögum um Matvælasstofnun, Fiskistofu o.fl. (sameining stofnana).FHU gerir athugasemd við að félagið hafi ekki fengið boð um þáttöku vegna áformanna þrátt fyrir að áformin gætu haft bein áhrif á heilbrigðisfulltrúa í landinu.&nbsp;FHU hvetur atvinnuvegaráðherra til að endurskoða áformin.&nbsp;<a data-mce-href="https://samradapi.island.is/api/Documents/263e19a3-cbce-f011-9bd3-005056bcce7e" href="https://samradapi.island.is/api/Documents/263e19a3-cbce-f011-9bd3-005056bcce7e" target="_blank" rel="noopener">Lesa má umsögn félagsins hér.</a>

Umsögn FHU um S-229/2025

Ef áform S-160/2025 sem, umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Jóhanns Páls Jóhannssonar ásamt atvinnuvegaráðherra, Hönnu Katrínu Friðriksson kynntu í september sl. verða að veruleika, hefði það slæm áhrif á sveitarfélög landsins. Í áformunum er lagt til að Heilbrigðiseftirlit Sveitarfélaga verði lagt niður.Sjá samantekt á þeim hættum sem áformin skapa í pistli Kolbrúnar Georgsdóttir formanns FHU í Skoðun á vísi.is:<a data-mce-href="https://www.visir.is/g/20252810630d/aform-sem-ogna-hagsmunum-sveitarfelaga" href="https://www.visir.is/g/20252810630d/aform-sem-ogna-hagsmunum-sveitarfelaga" target="_blank" data-mce-selected="inline-boundary">https://www.visir.is/g/20252810630d/aform-sem-ogna-hagsmunum-sveitafelaga</a>

Áform sem ógna hagsmunum sveitarfélaga

<figure id="figure-77mmrbuyekmhulf73q"><img id="77mmrbuyekmhulf73q" src="https://cdn.durable.co/blocks/2b1SwS9RCFwrIkat2feW3TuJqP5A4uZJriVwM2KIhIk6GoSLdD9axkeJrRw57vEs.jpg" alt="" title="" class="object-cover bg-gray-100 rounded-lg md:rounded-xl lg:rounded-2xl" style="aspect-ratio: 16/9; object-position: undefined undefined;" data-corners="default" data-aspect="16:9" data-caption="" data-positionx="undefined" data-positiony="undefined" data-fullwidth="false" data-mce-src="https://cdn.durable.co/blocks/2b1SwS9RCFwrIkat2feW3TuJqP5A4uZJriVwM2KIhIk6GoSLdD9axkeJrRw57vEs.jpg" data-mce-style="aspect-ratio: 16/9; object-position: undefined undefined;"></figure>Fréttabréf FHU kom út 6. nóvember 2025. Það er með óhefðubundnu sniði og tileinkað þeirri umfjöllun sem hefur farið fram undanfarið um áform&nbsp; stjórnvalda um að leggja niður heilbrigðiseftirlit á Íslandi.&nbsp;Hægt er að lesa blaðið hér:&nbsp; <a data-mce-href="https://drive.google.com/file/d/1S6PqlQXGrQrd0f2cN31JZsH85WKPbwmt/view?usp=sharing" href="https://drive.google.com/file/d/1S6PqlQXGrQrd0f2cN31JZsH85WKPbwmt/view?usp=sharing" title="Fréttabréf FHU Nóvember 2025" target="_blank" rel="noopener" style="border-color: #e5e7eb; --tw-scale-x: 1; --tw-scale-y: 1; --tw-scroll-snap-strictness: proximity; --tw-ring-offset-width: 0px; --tw-ring-offset-color: #fff; --tw-ring-color: rgba(62,172,255,.5); --tw-ring-offset-shadow: 0 0 #0000; --tw-ring-shadow: 0 0 #0000; --tw-shadow: 0 0 #0000; --tw-shadow-colored: 0 0 #0000; --tw-transform: translateX(0) translateY(0) rotate(0) skewX(0) skewY(0) scaleX(1) scaleY(1); --tw-border-opacity: 1;" data-mce-style="border-color: #e5e7eb; --tw-scale-x: 1; --tw-scale-y: 1; --tw-scroll-snap-strictness: proximity; --tw-ring-offset-width: 0px; --tw-ring-offset-color: #fff; --tw-ring-color: rgba(62,172,255,.5); --tw-ring-offset-shadow: 0 0 #0000; --tw-ring-shadow: 0 0 #0000; --tw-shadow: 0 0 #0000; --tw-shadow-colored: 0 0 #0000; --tw-transform: translateX(0) translateY(0) rotate(0) skewX(0) skewY(0) scaleX(1) scaleY(1); --tw-border-opacity: 1;">Fréttabréf FHU Nóvember 2025</a>Eldri fréttabréf FHU má sjá hér: <a data-mce-href="https://fhu.is/utgefid-efni" href="https://fhu.is/utgefid-efni" target="_blank" rel="noopener">Úgefin fréttabréf FHU&nbsp;</a>

Fréttabréf FHU Nóvember 2025

<figure id="figure-39msuweo2mhpegri6"><img id="39msuweo2mhpegri6" src="https://cdn.durable.co/blocks/7uNTqa9RiOOmdWg3h3TmgDeBLvqEr5zZlwtfrxrBGTnvPJ6rVtuLoJkmN8CSs7PS.jpg" alt="" title="" class="object-cover bg-gray-100 rounded-lg md:rounded-xl lg:rounded-2xl" style="aspect-ratio: 16/9; object-position: center center;" data-corners="default" data-aspect="16:9" data-caption="" data-positionX="undefined" data-positionY="undefined" data-fullWidth="false"/></figure>Á aðalfundi félags heilbrigðisfulltrúa, þann 6. nóvember sl. tók ný stjórn til starfa. Í stjórn sitja Kolbrún Georgsdóttir formaður, Pétur Halldórsson gjaldkeri, Rán Sturlaugsdóttir ritari, Anna Jóhannesdóttir meðstjórnandi og Rúnar Grímsson meðstjórnandi.Félag heilbrigðisfulltrúa stendur á krossgötum vegna áforma stjórnvalda um að leggja niður Heilbrigðiseftirlit sveitarfélaganna. Ný stjórn félagsins mun vinna að því að styrkja samstöðu innan stéttarinnar og tryggja að rödd heilbrigðisfulltrúa muni heyrast.Stjórnin leggur áherslu á fagmennsku, gagnsæi og virka þátttöku í mótun framtíðar heilbrigðiseftirlits. Með samstöðu og kjarki hyggst hún verja hagsmuni félagsmanna og stuðla að áframhaldandi öflugu heilbrigðiseftirliti í þágu almennings og umhverfis.

Greinar og fréttir

Af hverju á að leggja niður Heilbrigðiseftirlit Sveitarfé...

Hvert er markmiðið með að leggja niður Heilbrigðiseftirli...

Umsögn FHU um S-229/2025

Áform sem ógna hagsmunum sveitarfélaga

Fréttabréf FHU Nóvember 2025

Ný stjórn Félags heilbrigðisfulltrúa tekur við störfum